pH คือการวัดค่าความเป็นกรดหรือด่างของสารละลาย
แต่ถ้าอธิบายคำจำกัดความทางวิทยาศาสตร์ให้ละเอียดมากกว่านั้นคือการระบุความเข้มข้นของไฮโดรเจนไอออนในของเหลว
ค่าพีเอชที่ต่ำจะบ่งบอกถึงความเข้มข้นของไฮโดรเจนที่สูงขึ้น และค่าพีเอชที่สูงหมายถึงความเข้มข้นของไฮโดรเจนที่ต่ำกว่า ซึ่งค่านี้มีความสำคัญต่อคุณภาพน้ำ
สำหรับผู้ที่มีพื้นฐานด้านเคมี เราสามารถคำนวณค่า pH ของสารใดๆ โดยใช้การคำนวณ:
สมการหาค่า pH คือ
สมการสำหรับการคำนวณค่าพีเอช นั้นถูกเสนอในปี 1909 โดยนักชีวเคมีชาวเดนมาร์ก Søren Peter Lauritz Sørensen:
pH = – log [H +]
โดยที่
1.log เป็นลอการิทึมฐาน 10
2.[H +] หมายถึงความเข้มข้นของไฮโดรเจนไอออนในหน่วยโมลต่อลิตร (moles per liter)
พีเอช pH: ความหมายและหน่วยการวัด
ค่าพีเอชช่วงมีตั้งแต่ 0 ถึง 14 โดยที่ 7 เป็นค่ากลาง และ ค่าที่น้อยกว่า 7 บ่งบอกถึงความเป็นกรด ในขณะที่ค่ามากกว่า 7 แสดงถึงความเป็นด่าง
ดังนั้นค่าพีเอชจึงเป็นตัวบ่งชี้ที่สำคัญของการเปลี่ยนแปลงทางเคมีของน้ำ รายงานค่า pH ใน “หน่วยลอการิทึม” ตัวเลขแต่ละตัวแสดงถึงการเปลี่ยนแปลงความเป็นกรด/ความเป็นด่างของน้ำ 10 เท่า น้ำที่มีค่าความเป็นกรด-ด่างเท่ากับ 5 จะมีความเป็นกรดมากกว่าน้ำที่มีค่า 6 ถึง 10 เท่า
ความสำคัญของ pH
ค่าพีเอชของน้ำเป็นตัวกำหนดความสามารถในการละลาย (ปริมาณที่สามารถละลายในน้ำได้) และความพร้อมทางชีวภาพ (ปริมาณที่สิ่งมีชีวิตในน้ำสามารถนำมาใช้ได้) ขององค์ประกอบทางเคมีเช่น สารอาหาร (ฟอสฟอรัส ไนโตรเจน และคาร์บอน) และโลหะหนัก (ตะกั่ว ทองแดง แคดเมียม เป็นต้น)
ตัวอย่างเช่นนอกจากจะส่งผลกระทบต่อปริมาณและรูปแบบของฟอสฟอรัสที่มีอยู่ในน้ำแล้ว ค่า pH คือยังกำหนดด้วยว่าสิ่งมีชีวิตในน้ำสามารถใช้ได้หรือไม่ ในกรณีของโลหะหนักระดับที่ละลายได้จะเป็นตัวกำหนดความเป็นพิษ โลหะมีแนวโน้มที่จะเป็นพิษมากกว่าที่ค่าพีเอชต่ำเพราะละลายได้ง่ายกว่า
การวัดค่า pH
มีหลายวิธีในการวัดค่าค่าความเป็นกรด-ด่างซึ่งแต่ละวิธีมีข้อดี-ข้อเสียที่แตกต่างกันเช่นความแม่นยำ ความรวดเร็ว
วิธีการที่พบบ่อยที่สุดคือใช้ “pH meter” ซึ่งเป็นเครื่องมือเกี่ยวข้องกับอิเล็กโทรดที่ไวต่อค่า pH (ทำจากแก้ว)
ดูรายละเอียดเครื่องวัดพีเอช คุณภาพสูง ชนิดต่างๆ สำหรับวัดในอาหาร น้ำ ดิน
pH meter คุณภาพสูงตัวบ่งชี้กรด-เบสเรียกว่า “กระดาษลิสมัส” ซึ่งจะเปลี่ยนสีตามค่า pH ที่แตกต่างกัน ให้การวัดที่รวดเร็วแต่ไม่แม่นยำ แต่ราคาถูก
ดูรายละเอียดเพิ่มเติมกระดาษทดสอบกรด-ด่าง คุณภาพเยอรมัน
กระดาษลิตมัส มาตรฐานเยอรมันใช้” ชุดทดสอบค่ากรด-ด่าง” ของตัวอย่าง โดยการเติมสารเคมีเพื่อทำปฏิกิริยาเพื่อสร้างการเปลี่ยนแปลงของสี
ชุดทดสอบ pHpH และคุณภาพน้ำ
ดังที่เราได้ทราบว่าค่า pH คือความเป็นกรด-ด่าง ดังนั้นหากค่านี้สูงและต่ำมากเกินไปอาจเป็นอันตรายต่อการใช้น้ำ
ค่าความเป็นกรด – ด่างสูงทำให้เกิดรสขม ท่อน้ำและอุปกรณ์ที่ใช้น้ำจะเต็มไปด้วยคราบสกปรก และทำให้ประสิทธิภาพในการฆ่าเชื้อโดยคลอรีนลดลง ส่งผลให้ต้องใช้คลอรีนเพิ่มเติมเมื่อน้ำมีค่าพีเอชสูง
น้ำที่มีค่าพีเอชต่ำ (เป็นกรด) จะกัดกร่อนหรือละลายโลหะและสารอื่นๆ
มลพิษในน้ำสามารถเปลี่ยนค่ากรด-เบสของน้ำ ซึ่งอาจเป็นอันตรายต่อสัตว์และพืชที่อาศัยอยู่ในน้ำ ตัวอย่างเช่นน้ำที่ออกมาจากเหมืองถ่านหินที่ถูกทิ้งร้างสามารถมีค่าเท่ากับ 2 ซึ่งมีความเป็นกรดมากและจะส่งผลต่อปลา
มาตรฐานค่าความเป็นกรด-ด่าง pH สำหรับน้ำในประเทศไทย
ในประเทศไทยมีการกำหนด มาตรฐานค่ากรด-ด่าง ไว้โดยกำหนดให้อยู่ในช่วง 6.5 ถึง 8.5 ดังแสดงในตารางด้านล่าง
พารามิเตอร์ | กรมอนามัย | อย | สมอ |
---|---|---|---|
ความเป็นกรด-ด่า (pH) | อยู่ระหว่าง 6.5-8.5 | อยู่ระหว่าง 6.5-8.5 | อยู่ระหว่าง 6.5-8.5 |